Ֆինանսական գրագիտության մասին այս հոդվածում առավել մանրամասն խոսում են տնտեսական բարիքի մասին: Առանձնացրել ենք երկու կարևոր տեսակները՝ նյութական և ոչ նյութական: Բարի ընթերցում:
Ի՞նչ է տնտեսական բարիքը
Տնտեսական բարիքներն այն ապրանքներն են, որոնք հասանելի են անհատներին սահմանափակ քանակությամբ և կարելի է ձեռք բերել արտադրության միջոցով: Վերջինս պահանջում է հազվագյուտ (կամ սահմանափակ) տնտեսական ռեսուրսների ծախսում:
Բարիք են անվանում այն, ինչը բավարարում է մարդու կարիքները: Կարիքների հիմնական հատկությունն անսահմանությունն է: Մարդկության պատմության ընթացքում մարդկանց կարիքները փոխվում են, ավելանում են կամ պակասում և դա բնական երևույթ է: Յուրաքանչյուր ունենում է ունենում է նոր կարիքներ, ինչպես նաև ցանկություն է ունենում ավելի լիարժեք և որակյալ մակարդակով բավարարել առկա կարիքները:
Մի շարք առավելություններ, ինչպիսիք են օդը, արևի լույսը և արևային ջերմությունը, հասանելի են մարդկանց անսահմանափակ քանակությամբ և ամբողջովին անվճար: Նման բարիքները կոչվում են ոչ տնտեսական կամ անհատույց: Ա.Մարշալի կողմից ձևակերպված սահմանման համաձայն՝ «անվճար ապրանքներն այն ապրանքներն են, որոնք չեն յուրացվում որևէ մեկի կողմից և առաքվում են բնության կողմից՝ առանց մարդկային ջանքերի» (Marshall 1993, p. 114): Նման բարիքները պետք չէ ստեղծել տնտեսական մեխանիզմի կիրառմամբ։
Տե՛ս նաև՝ Եկամուտ. տեսակները
Որո՞նք են տնտեսական բարիքներ
Տնտեսական օգուտները սահմանափակ միջոցներ են, որոնք անհրաժեշտ են որոշակի անհատի նյութական կարիքները բավարարելու համար: Մարդկության գրեթե բոլոր նյութական կարիքները բավարարվում են ապրանքների օգնությամբ։ Վերջիններիս թիվը սահմանափակ է, դրանք կարող են ստեղծվել միայն արտադրության միջոցով, որի համար կօգտագործվեն հազվագյուտ ռեսուրսներ (այդ թվում՝ մարդկային)։
Տիեզերքում գտնվող մարդու համար դա տնտեսական բարիք է, իսկ Երկրի մակերեսին կանգնած մարդու համար՝ ոչ տնտեսական։
Տե՛ս նաև՝ Գնաճ. տեսակներ, պատճառներ, հետևանքներ
Նյութական և ոչ նյութական բարիքներ
Նյութական բարիքներ
Նյութական բարիքները ֆիզիկական առարկաներ, ռեսուրսներ կամ ռեսուրսներ են, որոնք որոշակի արժեք ունեն մարդկանց համար: Դրանք կարող են արտադրվել կամ ստեղծվել մարդկանց կողմից և սովորաբար օգտագործվում են մարդու հիմնական կարիքները բավարարելու, ինչպես նաև հարմարավետության, վայելքի և շքեղ կյանք ձեռք բերելու համար:
Նյութական բարիք են օրինակ՝ սննդամթերքը, կահույքը, էլեկտրոնիկան, մեքենաները, հագուստը, բիժուտերիան և սպառողական այլ ապրանքներ: Այս ապրանքները սովորաբար ունեն գին և կարող են արտադրվել, տարածվել և փոխանակվել շուկայում։
Տե՛ս նաև՝ Ֆինանսական խարդախություններ. որոնք են դրանք և ինչպես խուսափել
Նյութական բարիքների հիմնական գործառույթը
Նրանց գործառույթը մարդկանց ֆիզիկական և գործնական կարիքների բավարարումն է, ինչպիսիք են սնունդը, հագուստը և կացարանը: Հաջորդ մակարդակը հարմարավետության և հարմարավետության ապահովումն է առօրյա կյանքում: Մեկ այլ կարևոր գործառույթ է արտադրողականության և աշխատանքի արդյունավետության բարձրացումը: Վերջապես, նյութական հարստության առանձին մասը պատասխանատու է մտավոր զարգացման և զվարճանքի համար:
Նյութական բարիքների հիմնական հատկանիշները.
- Նյութական բարիքները գոյություն ունեն ֆիզիկական տեսքով և կարող են լինել շոշափելի կամ զգայական:
- Դրանք ունեն արժեք: Այսինքն՝ կարելի է գնել կամ վաճառել փողի միջոցով։ Նաև կարող են ծառայել որպես փոխանակման միջոց և օգտագործվում են առևտրային գործարքներում:
- Դրանք կարող են լինել ինչ-որ մեկի անձնական սեփականության տակ, օգտագործվել կամ փոխանցվել սեփականության իրավունքով: Օրինակ ինչ-որ մեկն ունի դարեդար իրեն հասած շախմատ կամ հագուստ, կամ թանկարժեք զարդ:
- Նրանք բավարարում են մարդկանց կարիքները և ցանկությունները
- Ժամանակի ընթացքում կարող է մաշվել, ծերանալ կամ փչանալ և ունենալ սահմանափակ կյանքի տևողությունը:
- Դրանք արտադրելու համար ռեսուրսներ և ջանք են պահանջում:
Նյութական ապրանքներ ձեռք բերելը տեղի է ունենում գնման գործընթացի կամ անձնական օգտագործման արտադրության միջոցով: Հնարավոր անդորրագիր որպես նվեր կամ ժառանգություն:
Տե՛ս նաև՝ Գրագետ նպատակ. SMART մեթոդ
Ոչ նյութական բարիքներ
Ոչ նյութական բարիքը անհնար է հաշվել գումարով, չունի չափելիութություն և քանակ:
Ոչ նյութական օգուտների որոշ բնութագրիչներ են.
- Ոչ նյութական օգուտները կարող են փոխվել ժամանակի ընթացքում:
- Ոչ նյութական օգուտները շատ դժվար է կանխատեսել:
- Ոչ նյութական օգուտները դրամական չեն և, հետևաբար, ներառված չեն բյուջեում կամ ֆինանսական հաշվետվությունում:
- Ոչ նյութական օգուտները սովորաբար ֆիզիկական սեփականություն չեն:
- Ոչ նյութական օգուտները հակադրվում են շոշափելի օգուտներին, որոնք կարող են քանակակպես հաշվարկելի լինել:
- Ոչ նյութական օգուտները հեշտ գնահատելի կամ ընդհանրապես գնահատելի չեն ֆինանսական առումով, սակայն, այնուամենայնիվ, էական ազդեցություն ունեն ընկերության շահութաբերության վրա:
Օրինակ՝ աշխատակիցներին լավ ճանաչումը և նրանց առաջխաղացման հնարավորությունը, աշխատողների անկախությունը հավասարակշռված և առողջ աշխատանքային միջավայրում աշխատանքը, հաճախորդների գոհունակությունը և ապրանքանիշի հեղինակությունը կարող են մեծ օգուտներ տալ բիզնեսին:
ՀՀ քաղաքացիական օրենսգրքի Գլուխ 9 հոդված 162-ում այսպես է սահմանվում ոչ նյութական բարիքները՝
Անձի կյանքը և առողջությունը, արժանապատվությունը, անձնական անձեռնմխելիությունը, պատիվն ու բարի անունը, գործարար համբավը, մասնավոր կյանքի անձեռնմխելիությունը, անձնական ու ընտանեկան կյանքի գաղտնիությունը, ազատ տեղաշարժվելու, բնակվելու և գտնվելու վայր ընտրելու իրավունքը, անվան իրավունքը, հեղինակության իրավունքն ու քաղաքացուն ի ծնե կամ օրենքի ուժով պատկանող այլ անձնական ոչ գույքային իրավունքները և ոչ նյութական բարիքներն անօտարելի են ու անփոխանցելի: Օրենքով նախատեսված դեպքերում ու կարգով անձնական ոչ գույքային իրավունքները և այլ ոչ նյութական բարիքները, որոնք պատկանել են մահացածին, կարող են իրականացվել ու պաշտպանվել այլ անձանց` ներառյալ իրավատիրոջ ժառանգների կողմից:
Ոչ նյութական բարիքները, սույն օրենսգրքին և այլ օրենքներին համապատասխան, պաշտպանվում են դրանցով նախատեսված դեպքերում ու կարգով, ինչպես նաև այն դեպքերում ու այն սահմաններում, որոնցում քաղաքացիական իրավունքների պաշտպանության եղանակների օգտագործումը (հոդված 14) բխում է խախտված ոչ նյութական իրավունքի էությունից և այդ խախտումների հետևանքների բնույթից:
